برای بسیاری از محققان حوزه بیولوژی نکات کار در آزمایشگاه های میکروب شناسی نه تنها مجموعه ای از دستورالعمل ها که ضامن سلامتی و تداوم کارکرد آنها هستند. ولی برای بسیاری از علاقمندان به این حوزه یا نیروهایی که تازه قصد ورود به این فضا را دارند، این مسائل و علت آنها محل تردید است و آشنایی کاملی برای عموم مردم با این مسائل وجود دارد.
در این مطلب تلاش می‌کنیم شما را با کلیت این محیط آزمایشگاهی، کاربردهای آن در حوزه های مختلف، سطوح ایمنی و در نهایت ابزارهایی که برای تأمین امنیت به کار می‌روند بیشتر آشنا کنیم.
فهرست مطالب:
میکروب شناسی چیست؟
علم میکروب شناسی که به میکروبیولوژی هم مشهور است، حوزه مطالعه علمی میکروارگانیسم ها مانند ویروس ها، باکتری ها و قارچ هاست. از آنجایی که مطالعه این موجودات نیازمند ابزارها و تجهیزات خاصی است و بعضاً با تماس مستقیم با عوامل بیماری زا و خطرناک سر و کار دارد، آزمایشگاه هایی مخصوص این حوزه طراحی می‌شود که با همین نام هم شناخته می‌شوند.
مطالعه میکروبیولوژی یک علم کاربردی است که به بخش مراقبت های بهداشتی و پزشکی به طور گسترده در تشخیص و تشخیص بیماری کمک می‌کند. نمونه‌های خون، مایع بدن و بافت مورد آزمایش قرار می‌گیرند تا مشخص شود که آیا عفونت وجود داشته و در صورت وجود، چه ویژگی هایی دارد. طبیعتاً کار در این فضا نیازمند رعایت نکات ایمنی متعدد و تجهیزات اختصاصی است که علاوه بر زنده نگه داشتن بافت های حامل میکروب ها، سلامت کاربران را هم تضمین نمایند.
کاربرد آزمایشگاه میکروبیولوژی چیست؟
بیماری ها و به خصوص عفونت های ناشی از انواع میکروب ها یکی از شایع ترین رویدادهای جاری در سطح جهان است که سلامت میلیون ها نفر را روزانه به مخاطره می‌اندازد.
گرچه بشر طی قرن ها مطالعات پزشکی موفق به تولید داروهای متعدد با سطوح اثرگذاری گوناگون شده است، اما استفاده مکرر انسان ها از این داروها و به خصوص آنتی بیوتیک ها باعث مقاومت میکروب ها نسبت به آنها شده است و الان در موقعیتی قرار گرفته ایم که باید دائماً تغییرات میکروبی تحت رصد قرار بگیرند.
جدا از این همان طور که همه دنیا شاهد بود، ویروس هایی مانند کرونا هم که پیش از این دیده نشده اند ممکن است وارد جوامع شوند که تنها راه مقابله با آنها در نظر گرفتن یک فضای تحقیقاتی اختصاصی در این خصوص مانند یک آزمایشگاه است. لذا می‌توان کاربرد این مراکز را مطالعه بر روی عوامل میکروبی و تلاش برای استخراج ویژگی ها و نقاط قوت و ضعف آنها دانست.
برای تضمین ایمنی در هنگام نگهداری و کار با عوامل بیماری زا در این محیط، دستورالعمل های معینی تعریف شده است که بعضاً بسته به سیاست های آزمایشگاه مذکور می‌توانند متفاوت باشند. با این وجود یک استاندارد کلی پذیرفته شده وجود دارد که میان همه مراکز تحقیقاتی در سطح جهان مشترک است: سطوح ایمنی زیستی که با عبارت مخفف BSL هم شناخته می‌شود. در ادامه به این سطوح و تعریفشان بیشتر می‌پردازیم.
سطوح ایمنی زیستی در آزمایشگاه میکروبیولوژی
سطوح ایمنی زیستی مواد، میکروب ها و دیگر عوامل بیماری زا را بر اساس خطراتشان دسته بندی می‌کنند و بنابراین تکنسین های آزمایشگاهی متوجه می‌شوند که در هنگام کار با هر کدام از آنها باید به چه نکاتی توجه داشته باشند.
این موضوع امری ضروری است، به خصوص وقتی در نظر داشته باشید که رعایت بالاترین سطح استانداردها به صورت دائمی تنها برای مجموعه زیان آور است، در حالی که عدم رعایت آنها برای مواد خطرناک می‌تواند به صورت بالقوه با ریسک وقوع یک اپیدمی و حتی پاندمی همراه باشد. پس باید به این سطوح بر اساس دسته بندی دقیق آنها توجه کرد.
سطوح ایمنی زیستی بر اساس استانداردهای جهانی عبارتند از:
- سطح یک (خطر اندک و کنترل آسان): تمام سویه های بی خطر و غیر بیمازی زا در این دسته قرار می‌گیرند.
- سطح دو (خطر نسبتاً زیاد و کنترل نسبتاً دشوار): ویروس هایی مانند هپاتیت، ایدز و برخی سویه های بیماری زا که منجر به صدمه جدی به بدن یا مرگ نمی‌شوند، جزو سطح دو هستند.
- سطح سه (خطر زیاد و کنترل دشوار): این سطح نیازمند به کارگیری تمهیدات حفاظتی خاص است که بسته به نوع میکروب مذکور و روش های پخش آن مشخص می‌شود. برای مثال ویروس عامل تب زرد و کرونا در این دسته قرار می‌گیرند که هنگام کار با آنها ابزارهایی مانند دستکش، ماسک، روپوش و عینک نیاز می‌شود. تماس آلوده کننده این میکروب ها می‌تواند بسیار خطرناک باشد، اما سرعت اثرگذاری آن بر روی بدن پایین بوده و راه هایی برای کنترل علائم به وجود آمده در دسترس است.
- سطح چهار (خطر بسیار زیاد و کنترل بسیار دشوار): این دسته از میکروب ها نیازمند تمهیدات اختصاصی پیشرفته برای نگهداری و کار هستند و در معدود مراکز بهداشتی در سطح جهان مورد مطالعه قرار می‌گیرند. تماس با آنها اغلب تضمین کننده ابتلا و مرگ است و به همین دلیل باید محققین پیش از کار با این نمونه ها آموزش های کافی ببینند. ویروس های بیماری تب کریمه کنگو، ابولا و نیپا در این دسته قرار می‌گیرند. لباس های هزمت اغلب رایج ترین وسیله تضمین ایمنی استفاده در این سطح هستند.
در ادامه نکات ایمنی عمومی در این فضا را هم بررسی می‌کنیم تا درک بهتری از مجموعه پیش نیازهای سالم ماندن کاربران آزمایشگاه بدست آورید.
نکات ایمنی در آزمایشگاه میکروب شناسی
برخی از نکات ایمنی در این محیط مسائلی هستند که مستقیماً با رویدادهای غیرمنتظره مرتبط می‌شوند و در واقع راه حل قطعی در موقعیت های مشخص را مطرح می‌کنند. اما برخی دیگر به لزوم استفاده از تجهیزات مخصوص این فضا اشاره می‌کنند و مطرح می‌نمایند که بدون استفاده از این ادوات، مخاطرات فراوانی گریبانگیر کاربران می‌شود.
مهمترین نکات ایمنی فردی در این محیط شامل موارد زیر است:
- استفاده از روپوش، دستکش، عینک و ماسک در این فضا ضروری است. لباس ها را روی جا لباسی قرار داده و از گذاشتن آنها روی میزها خودداری نمایید.
- هنگام سترون کردن سوزن کشت روی شعله، آن را از پایین شعله به تدریج به سمت قسمت گرم ببرید تا میکروارگانیسم ها در محیط پخش نشوند.
- هنگام کار با سرم ها، انتی سرم ها، معرف ها و محلول های مورد استفاده از تماس پوستی یا تنفس گازهای منتشر شده از آنها خودداری کنید.
- در صورت ریختن کشت های میکروبی روی زمین نباید خم شده و آنها را جمع کنید. پس از چند دقیقه مقداری محلول ضدعفونی روی کشت ها بریزید تا آلودگی آنها کاهش یابد و بعد محل آلوده را تمیز کنید.
- در محل خروج هوا به وسیله هواکش ها باید تمهیدات خاصی در نظر گرفته شود تا آلودگی ها جمع آوری شوند، مگر اینکه از هود لامینار مخصوص حین انجام آزمایش استفاده کرده باشید.
در خصوص تجهیزات و ابزارها شاید تنها یک مورد بسیار حیاتی باشد: فضای آزمایشگاه میکروبیولوژی باید همیشه در اسرع وقت تمیز شده و نباید جریان باد در داخل آن وجود داشته باشد، چون عمده عوامل بیماری زای تحت مطالعه می‌توانند از طریق هوا پخش شوند و با وجود جریان هوا، به صورت بالقوه احتمال رخ دادن مشکلات متعدد وجود دارد.
در این موقعیت ابزاری مانند هود لامینار توصیه می‌شود. در این دستگاه ها از فیلترهای هپا استفاده می‌شود، فیلترهایی که برای جمع آوری ذرات معلق مانند گرده گیاهان، گرد و غبار، نم، باکتری ها، ویروس ها و ذرات با قطر کمتر از یک میکرون استاندارد هستند.
همچنین برای جلوگیری از پخش ذرات در هوا، در این محصولات از جریان هوای پایدار و یکنواخت استفاده می‌شود و بدنه آنها برای جلوگیری از تجمع انواع میکروب، از جنس استیل و به صورت یک تکه طراحی شده است.
این دو مورد در کنار هم، فرآیند استریل کردن محفظه داخلی دستگاه را تسهیل می‌کنند و منجر به تثبیت جایگاه این ادوات به عنوان یک ابزار اساسی در فضای آزمایشگاه میکروبیولوژی می‌شود.
خرید و قیمت هود لامینار
مجموعه تجهیزات آزمایشگاهی بخشی طیف وسیعی از تولیدات برای استفاده در محیط های علمی‌کشور را عرضه می‌کند که یکی از آنها نیز هود لامینار است. با توجه به حساسیت وظایفی که بر عهده این دستگاه قرار می‌گیرد، تولید آن نیازمند دقت، تخصص و مهارت خاصی است.
این موارد همگی مزایایی هستند که مجموعه صنایع آزمایشگاهی بخشی با سابقه و تجربه طولانی مدت خود می‌تواند برای شما عزیزان به ارمغان آورده و به کمک آنها محصولی باکیفیت و درجه یک را فراهم نماید. تنها کافی است با ما تماس بگیرید تا در اسرع وقت از محصولی با قیمت به صرفه و مناسب برخوردار شوید.