بسیاری از مشاغل کوچک و بزرگ برای اهداف خود نیازمند بیرون کشیدن چربی و روغنها از دانه هایی با منشأ گیاهی هستند. اینکه این فرآیند به چه شکل انجام شود تا بیشترین بازدهی را داشته و بتواند خروجی باکیفیت و قابل قبولی هم در اختیار شما قرار دهد، موضوعی است که سال ها محل بحث بوده است.
در این مطلب تلاش می‌کنیم شما را با یکی از ادواتی آشنا کنیم که می‌تواند فرآیند استخراجی مذکور را بر عهده گرفته و آن را به نحو احسن به انجام برساند، البته با این شرط که استفاده صحیح و درک درستی از عملکرد آن داشته باشید. با ما همراه باشید تا در این خصوص بیشتر بدانید.
فهرست مطالب:
دانه های روغنی
بدن انسان برای کارکرد بهینه نیازمند مواد غذایی متعددی است: ویتامین ها، کربوهیدرات، پروتئین و در نهایت لیپیدها همگی جزو این مواد به حساب می‌آیند. لیپید که در اصطلاح عمومی عملاً به عنوان روغن های خوراکی تعریف می‌شود، باید از منابع معینی بدست بیاید که مهمترین این منابع هم دانه های روغنی هستند.
این دانه ها در برخی گیاهان وجود دارند و به خاطر طبیعت آنها می‌توان لیپید موجود در دانه هایشان را استخراج کرد، گرچه روغنهای بدست آمده خواص بسیار متفاوتی نسبت به یکدیگر دارند.
اغلب گیاهانی که چنین اجزایی دارند و می‌توان از آنها مواد روغنی بدست آورد، عمر یک ساله دارند و بنابراین کشت و زرع آنها به سرعت نتیجه خود را نشان می‌دهد.
با این حال همان طور که گفتیم خروجی استخراج شده از آنها می‌تواند مشخصات بسیار متنوعی داشته باشد. برای مثال، سویا به خاطر مقدار بالای اسید لینولئیک خروجی مناسبی برای مصارف سرخ کردنی ارائه نمی‌دهد، در حالی که پروتئین آن بسیار بالاست.
این در حالی است که خروجی گل آفتابگردان هم برای پخت و پز و هم برای استفاده به صورت خام مناسب است، چون نقطه دود بالایی داشته و از نوع غیراشباع است که استفاده از آن را در محدوده سالم نگه می‌دارد. پس بسته به گیاه پایه، روغنهای بدست آمده می‌توانند تنوع ویژگی بسیار بالایی داشته باشند.
اما حالا شاید این سوال پیش بیاید که فرآیند استخراج روغنها چرا و چگونه انجام می‌شود؟
استخراج روغن از دانه های روغنی
علت انجام این فرآیند به نیاز بدن که در ابتدا به آن اشاره کردیم برمی‌گردد. به عنوان بخشی از رژیم غذایی، ما به انواع لیپیدها نیاز داریم. با این حال چربی های حیوانی در مقادیر بالا بیشتر از آن که مفید باشند برای سلامتی ما مشکل آفرین می‌شوند.
در این حالت است که چربی های گیاهی مانند مواد بدست آمده از سویا، آفتابگردان، بادام زمینی، کنجد، کلزا و… به عنوان گزینه های ایده آل و پربازده مطرح می‌شوند.
بعضی از این مواد برای پخت و پز مناسبند، برخی به صورت خام مصرف می‌شوند و برخی هم خواص موثر در سلامتی دارند. البته نباید نقش کاربردهای صنعتی آنها را هم نادیده گرفت.
برای مثال، چربی بدست آمده از کرچک در صنایع آرایشی، تولید جوهر و رنگ، ساخت عطر و حتی ترمز خودرو هم کاربرد دارد و بنابراین نیاز مبرمی به استخراج مکرر آن برای این حوزه ها وجود دارد.
حالا که با اهمیت و ضرورت تهیه این مواد آشنا شدیم، وقت آن رسیده که به سراغ روش های این کار برویم.
روش های استخراج روغن دانه های روغنی
تمام متدهای استخراج چربی از گیاهان به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- روش های سنتی و
- روش های مدرن.
روش های سنتی همان طور که از نامشان پیداست، تاریخچه استفاده طولانی داشته و به طور دقیق نمی‌توان عمر آنها را مشخص کرد، گرچه اغلب در مقایسه با همتایان امروزی خود بازدهی کمتری داشته و حجم استخراجی آنها در بازه زمانی برابر به مراتب کمتر از متدهای مدرن است.
این در حالی است که متدهای مدرن معمولاً نیازمند دسترسی به وسایل و تجهیزات خاصی هستند و بنابراین انجام آنها منوط به تهیه ادوات مخصوص می‌باشد.
در روش سنتی، برای استخراج روغن از دانه های گیاهان از دستگاهی مشابه با آسیاب سنگی استفاده می‌شود.
این فرآیند به این صورت است که دانه های مورد نظر را پس از تمیز کردن به داخل آسیاب ریخته و چرخ آسیاب را به چرخش در می‌آورند. نیروی لازم برای این چرخش را می‌توان از منابع مختلفی تهیه کرد، گرچه در دوران قدیم این وظیفه بر دوش چهارپایان و امروزه بر عهده موتورهای مکانیکی قرار می‌گیرد.
دانه ها در اثر سایش سنگ ها برهم، له شده و در نهایت ماده ای خمیری شکل بدست می‌آید که با قرار دادن آن مخزن های سوراخ دار استوانه ای و تحت فشار قرار دادن آن، باعث استخراج روغن می‌شوند. روغن استخراج شده از صافی خارج شده و در نهایت تفاله ها داخل مخزن باقی می‌ماند.
برای استفاده خوراکی از این روغن ها حتما باید قبل از مصرف عمل میکروب زدایی بر روی آن انجام شود و در غیر این صورت برای استعمال خارجی و یا سایر مصارف توصیه می‌شود. این روش بازدهی چندان بالایی ندارد، ولی خروجی آن چربی بکر و خالصی است که اغلب قیمت بالایی هم دارد.
روش های مدرن شامل چند متد متفاوت می‌شوند. شاید رایج ترین متدها را بتوانیم دو روش پرس دانست:
- پرس سرد و
- پرس گرم.
هر دو روش از پرس کردن دانه ها و سپس استخراج چربی از آنها استفاده می‌شود. در روش گرم که قدیمی‌تر از متد سرد است، ابتدا دانه های مذکور داغ شده و دمای آنها تا 100 درجه سانتی گراد بالا می‌رود. سپس به کمک یک پرس باید آنها را کاملا له کنید.
این فرآیند چربی فراوانی بدست می‌آورد، اما خواص خروجی ماده دستخوش تغییر شده و به اصطلاح جان آن گرفته می‌شود. با این حال، صرفه اقتصادی بالا باعث می‌شود که بسیاری از کارخانه ها با این متد کار تولید روغنها را انجام بدهند. لازم به ذکر است که خروجی این فرآیند رنگ کدری داشته و باید حتماً تصفیه شود.
پرس سرد روش مدرنی است که کاملاً مشابه روش گرم است، با این تفاوت که خبری از داغ کردن نیست و قرارگیری تحت فشار در دمای 40 تا 50 درجه صورت می‌گیرد.
مبتکران این روش مطرح کرده اند که هر چقدر دمای اولیه کمتر باشد، کیفیت روغنهای بدست آمده هم بالاتر خواهد بود، تا جایی که حتی نیازی به تصفیه چربی خروجی از این روش نیست و آن را می‌توان مستقیماً مورد استفاده قرار داد.
روش سومی که کمتر مطرح می‌شود به استفاده از حلال ها می‌پردازد. استخراج با حلال به انحلال ترجیحی لیپیدها از طریق تماس دانه های روغنی با یک حلال مایع اشاره دارد. این کارآمدترین روش برای بازیابی مواد چرب از دانه های روغنی است، گرچه در عمل این راندمان به آماده‌سازی دانه روغنی قبل از استخراج، دما، و طراحی تجهیزات بستگی دارد.
انتظار می‌رود که روغن باقیمانده در کنجاله پس از استخراج با حلال تجاری کمتر از یک درصد باشد. این متد بالاترین سطح کیفیت خروجی را در اختیار شما گذاشته و برخی از بکرترین، خالص ترین و گرانترین روغنهای موجود در بازار از این طریق بدست می‌آیند.
همچنین نباید فراموش کنیم که روش های پرس تنها قادرند از گیاهان با سطح چربی بالا روغنهای مورد نیاز را استخراج کنند، در حالی که روش حلال قدر است هر سطحی از لیپید را از گیاهان بدست آورد.
در صنعت برای این کار از چهار نوع حلال بهره می‌برند:
- هگزان،
- استون،
- اتانول و
- متانول.
در صورتی که هگزان برای استخراج چربی از دانه ها، استون برای تفکیک و اتانول در تولید پروتئین‌های گیاهی خوراکی استفاده می‌شود. با این حال این موضوع را نمی‌توان نادیده گرفت که همچنان شما به دستگاهی برای انجام این کار نیاز دارید.
یکی از دستگاه هایی هم که برای این منظور استفاده می‌شود، دستگاه سوکسله است که در ادامه بیشتر به آن می‌پردازیم.
استخراج روغن به روش سوکسله
دستگاه سوکسله یک محصول با اهداف آزمایشگاهی است، اما از آن می‌توان برای استخراج انواع مواد چرب از نمونه های مختلف آلی استفاده کرد. نام این دستگاه از نام یک شیمیدان و زیست شناس آلمانی به نام فرانتس فون سوکسلت (سوکسله) گرفته شده است که در اواخر دهه 1870 میلادی موفق به اختراع آن شد.
گرچه در ابتدا از آن برای بیرون کشیدن چربی از مواد لبنی استفاده می‌شد، اما امروزه کاربردهای آن گسترده شده و صنایع متعددی خواهان بهره برداری از آن هستند.
فرآیند استخراج روغنها به این روش بسیار سر راست است، اما عیار یک دستگاه در هنگام انجام آن از طریق دقت و پایداری فرآیند مشخص می‌شود. در این روش ابتدا نمونه در مخزن و یک حلال در بالن ریخته می‌شود.
حلال در اثر حرارت بخار شده و روی نمونه می‌ریزد. به محض اینکه مخزن پر شد، از طریق سیفون نازک شیشه ای حلال دوباره به بالن بر می‌گردد و به این ترتیب چرخه ای شکل می‌گیرد که سعی می‌کند از طریق این فرآیند چربی موجود در نمونه را استخراج کند. هر زمان که بخواهید، می‌توانید با تبخیر حلال حاوی چربی، روغنهای مد نظر را از نمونه بدست آورید.
اغلب درصد خلوص ماده خروجی در نتیجه این فرآیند بسیار بالاست، تا جایی که طبق آزمایشات انجام شده در خصوص دانه کاج می‌توان تا 66% از جرم نمونه را به شکل لیپید از آن بیرون کشید.
خرید و قیمت دستگاه سوکسله
مجموعه تجهیزات آزمایشگاهی بخشی یکی از تولیدکنندگان تخصصی وسایل آزمایشگاهی است که تولیدات متعددی به بازار داخلی عرضه می‌کند. یکی از تولیدات ما که به صورت کاملاً تخصصی ساخته شده و قادر است با همتایان خارجی خود رقابت نزدیکی داشته باشد، دستگاه سوکسله است.
جدا از هزینه به مراتب پایین تر نسبت به نمونه های مشابه در بازار، این محصول از ضمانت نیز برخوردار بوده و با توجه به سابقه طولانی مجموعه ما در تولید این وسایل، می‌توانید به عملکرد طولانی مدت دستگاه و حمایت دائمی‌ما مطمئن باشید.
کارشناسان ما آماده اند تا سفارش برای تهیه این محصول را از هر نقطه ایران که باشید دریافت کرده و در خصوص نحوه خرید و رساندن آن به دست شما همکاری کنند. تنها کافی است با ما تماس بگیرید تا بتوانید در اسرع وقت از این خدمات بهره مند شوید.