در محیط آزمایشگاه برخی تجهیزات در ابتدا برای اهداف معین و فوق العاده محدودی طراحی می‌شوند، اما به مرور زمان محققان یاد گرفته‌اند آنها را به شکلی استفاده کنند که بتوان مجموعه‌ای از نیازهای گوناگون را به کمکشان برطرف نمود.
یکی از این تجهیزات آزمایشگاهی، دستگاه سوکسله است که در این مطلب تلاش می‌کنیم شما را با آن آشنا کنیم. عصاره گیر سوکسله، از لوازم آزمایشگاهی است که در ابتدا فقط برای استخراج چربی از مواد جامد طراحی شده بود و از ملزومات آزمایشگاهی با ساخت دشوارتر و طراحی پیچیده‌تر است که امروزه با وجود گسترش استفاده و روتین بودن حضورش در برخی محیط‌های آزمایشگاهی، الزاماً هر تولیدکننده‌ای نمی‌تواند عرضه کننده آن باشد. در ادامه، این دستگاه را دقیق‌تر تعریف می‌کنیم و کاربرد ها و نحوه عملکرد آن را نیز توضیح می‌دهیم.
فهرست مطلب:
دستگاه سوکسله چیست؟
نام این دستگاه از نام یک شیمیدان و زیست شناس آلمانی به نام فرانتس فون سوکسلت (سوکسله) گرفته شده است که در اواخر دهه 1870 میلادی موفق به اختراع آن شد. در آن زمان در آلمان استفاده از محصولات لبنی خشک مانند کشک و پنیر به خاطر عمر بالای آنها رواج فراوانی داشت، اما بسیاری از این مواد به خاطر خصوصیات مواد اولیه خود نمی‌توانستند فرآیند چربی‌گیری را تحمل کنند، مگر اینکه از ابتدا برای تولید آنها از شیر کم چرب استفاده می‌شد. این محقق راهی را پیدا کرد که بتوان به کمک آن از یک ماده جامد، چربی ها (لیپید) را استخراج کرد و فرآیند مذکور به نام فرآیند استخراج سوکسله شناخته شد.
با این حال، دستگاه مذکور در دوران مدرن با طیف گسترده‌ای از مواد آلی و شیمیایی کار می‌کند و مشخص شده است که گرچه روش کارکرد آن ساده و پیش پا افتاده به نظر می‌رسد، اما برای کارهای گوناگون می‌توان از آن بهره برد. تا زمانی که ترکیب مورد نظر حلالیت محدودی در یک حلال داشته باشد و ناخالصی معینی در آن حلال نامحلول باشد، می‌توان از این فرآیند برای استخراج مواد معین از ترکیبات جامد استفاده کرد.
در ادامه برخی از این کاربردها را همراه با هم بررسی می‌کنیم.
کاربردهای دستگاه سوکسله
همان طور که گفتیم این فرآیند استخراج روش به نسبت ساده‌ای در محیط آزمایشگاه به شمار می‌رود، اما در دوران مدرن می‌توان از آن برای کارهای متفاوتی استفاده کرد. عصاره و اسانس گیری شاید بدیهی‌ترین استفاده از آن خارج از استخراج چربی باشد.
جدا از آن در برخی موارد می‌توان دستگاه انجام دهنده آن را برای آزمون برخی مواد استفاده کرد، در حالی که طیف گسترده‌ای از حلال‌های قطبی (مانند دی کلرومتان یا DCM) با آن رابطه بسیار خوبی دارند. حداقل زمان لازم برای استخراج منظم مواد از یک نمونه به 8 ساعت می‌رسد و نمونه بسته به شرایط آزمایش می‌تواند آلی یا شیمیایی باشد.
برخی از مهمترین کاربردهای این دستگاه عبارتند از:
- استخراج چربی از مواد حیوانی جامد
- استخراج روغن از چرم
- استخراج چربی در فاضلاب و لجن
- استخراج نرم کننده از پلاستیک
- استخراج ترکیبات اصلی نیمه فرار در محصولاتی مانند آفت کش و حشره کش
- استخراج کلوفان از کاغذ
- استخراج مواد موثره گیاهان دارویی
- اسانس گیری از گیاهان
- آزمون ترکیبات آلی مواد شوینده
- تعیین درصد چربی در غذا، علوفه، حبوبات و انواع بذر و دانه
حالا که کمی بیشتر با آن آشنا شدیم، بد نیست نیم نگاهی هم به فرآیند داشته باشیم.
دستگاه سوکسله چگونه کار می‌کند؟
در هنگام استفاده از این دستگاه، ابتدا باید مطمئن شوید که فرآیند مد نظرتان پیش از این امتحان شده و نتیجه بخش بوده باشد. طراحی آزمایش‌های جدید با این محصول بدون نظارت یک محقق با تجربه و ماهر پیشنهاد نمی‌شود، حتی اگر ساختار فرآیند آن ساده باشد. با این حال کلیت مراحل معمولاً یکسان خواهد بود و شامل موارد زیر می‌شود:
- مواد نمونه را در یک کاغذ صافی بسته بندی کنید. منافذ کاغذ باید 1 میلی متر قطر داشته باشند. برای نمونه‌های جامد، پودری یا خمیری باید حداقل 200 گرم از نمونه به صورت خرد یا مالت مانند آمده شود و از صافی 1 میلی‌متری عبور کند. همین فرآیند بدون عبور از صافی برای موادی مانند گوشت هم باید تکرار شود. دقت کنید در نمونه‌هایی با چربی احتمالی بیش از 200 گرم باید ابتدا استخراج اولیه انجام بدهید.
2. نمونه‌ها را در کاپ‌ها قرار دهید. هر کاپ تا 80 میلی‌لیتر گنجایش دارد.
3. هر کاپ را با حلال مورد نظر (اتانول، آب مقطر و…) پر کنید و سپس آنها را روی هات پلیت سوار کنید.
4. شیر آب را باز کنید. ورودی آب کندانسور باید 1 تا 2 لیتر در دقیقه باشد.
5. دستگاه را روشن کنید و تنظیمات آن را انجام دهید. معمولا دما باید 20 درجه بالاتر از نقطه جوش حلال باشد اما بقیه موارد به آزمایش شما بستگی دارد.
6. با جا به جایی گیره‌های کروی، بسکت‌های داخل کاپ جا به جا می‌شوند. دقت کنید که برای غوطه وری نمونه در حلال به مدت یک چهارم زمان عملیات باید بسکت داخل کاپ قرار گیرد. پس از طی این زمان بسکت‌ها به کمک گیره بالا می‌روند تا شستشوی نمونه توسط حلال تبخیر شده صورت بگیرد.
7. اجازه دهید دستگاه تا یک ربع مانده به پایان زمان تعیین شده کار کند.
8. در این زمان شیرهای آب را ببندید تا حلال تبخیر شده به داخل کاپ برنگردد و ترکیب بدست آمده تا حد امکان خالص شود.
9. پس از پایان زمان دستگاه را خاموش کنید و بگذارید هات پلیت خنک شود. پیشنهاد می‌شود منتظر بمانید تا حلال باقی مانده در کاپ تبخیر گردد.
جمع بندی
در این مطلب تلاش کردیم شما را با دستگاه سوکسله، کاربردها و فرآیند عملیات آن آشنا کنیم. امیدواریم این اطلاعات برای محققان و آن دسته از کسانی که قصد دارند از این تجهیزات آزمایشگاهی استفاده کنند مفید بوده و در آغاز راهشان برای کار با این محصول راهگشا باشد.
در مجموعه صنایع آزمایشگاهی بخشی ما این محصول را با بالاترین کیفیت و بهره گیری از مرغوب‌ترین مواد اولیه و دقیق‌ترین طراحی ممکن به آن دسته از عزیزان که قصد کار با آن را دارند، عرضه می‌کنیم. سابقه و حسن نیت ما در تولید این محصول سنگ بنای عملکردمان است و با اتکا به آن محصولات آزمایشگاهی درجه یک با قیمت به صرفه را در اختیار شما قرار داده‌ایم.
