در صنایع غذایی، آزمایشگاه ها نقش مهمی در تضمین رعایت استانداردهای ایمنی و کیفیت دارند. برای حمایت از این تلاش ها، تجهیزات مختلفی برای انجام آزمایش های دقیق و قابل اعتماد به کار گرفته شده است.
در این مقاله، ما به معرفی 15 تا از پرکاربرد ترین تجهیزات آزمایشگاهی صنایع مواد غذایی می‌پردازیم و عملکردهای کلیدی و اهمیت آنها را بررسی میکنیم. از کجلدال و سوکسله گرفته تا اسپکتروفوتومتر و دسیکاتور. با درک تجهیزات ضروری آزمایشگاهی مورد استفاده در صنایع غذایی، بینشی در مورد فرآیندهای پیچیده ای به دست می‌آوریم که ایمنی و یکپارچگی محصولات مصرفی را تضمین میکند.
امیدواریم این مطلب بتواند در شناخت بیشتر مخاطبان این حوزه راهنما و کارگشا باشد. چرا که امروزه تجهیزات و ملزومات، نقش تعیین کننده ای در آزمایشگاه ها به ویژه آزمایشگاه های صنایع غذایی به عهده دارند.
تجهیزات آزمایشگاهی صنایع غذایی
تجهیزات آزمایشگاهی برای مواد غذایی و نوشیدنی برای ارزیابی کیفیت انواع مواد غذایی استفاده می شود. ایمنی مواد غذایی مسئله ای مهم در بین مصرف کنندگان است و حفظ ایمنی مواد غذایی با آزمایشات متعدد در آزمایشگاه ها آغاز میشود.
علاوه بر اینکه آزمایش مواد غذایی برای ایمنی مواد غذایی ضروری است، آزمایشات روی مواد غذایی برای کنترل کیفیت این مواد نیز به کار میروند.
کاربرد های آزمایش و تست مواد غذایی
- برخی از کاربردهای کلیدی که آزمایش مواد غذایی برای آنها استفاده می شود عبارتند از:
- تجزیه و تحلیل مواد غذایی، مانند رطوبت، چربی، پروتئین، pH….
- تجزیه و تحلیل مواد مغذی در مواد غذایی
- تجزیه و تحلیل میکروبیولوژی
- تجزیه و تحلیل سموم غذایی طبیعی، مانند هیستامین و فوموسین.
- مطالعه ماندگاری مواد غذایی
- تعیین کنترل کیفیت مواد غذایی
تجهیزات آزمایشگاهی غذایی
طیف وسیعی از ابزارها و سیستم های ممکن برای آزمایش غذا وجود دارد. طیف‌سنج‌ها، آنالایزرهای الکل، رفرکتومترها، تیتراتورها، آنالایزرهای رطوبت و سایر تجهیزات استاندارد آزمایشگاهی از جمله مهمترین تجزیه و تحلیل آزمایش مواد غذایی قرار دارند. در ادامه لیست کاملی از انواع تجهیز آزمایشگاهی صنایع غذاییرا آورده ایم و مهم ترین آنها را به اختصار توضیح می‌دهیم:
1. دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (High-performance Liquid Chromatography)
2. دستگاه کجلدال Kjeldahl3. دستگاه اسپری درایر (Spray-dryer)
4. دستگاه استخراج کربن دی اکسید فوق بحرانی (Supercritical CO2 Extraction Device)
5. دستگاه هموژنایزر (Homogenizer)
6. دستگاه سوکسله Soxhlet
7. دستگاه اسپکتروفوتومتر یا طیف سنج نوری (Spectrophotometer)
8. آون خشک کننده (Drying oven)
9. دستگاه انکوباتر شیکردار (Shaking incubator)
10. دستگاه شیکر الک (Sieve shaker)
11. دستگاه هات پلیت (Hot Plate)
12. دستگاه پی هاش متر (PH meter)
13. دستگاه آلتراسونیک هموژنایزر (Sonicator)
14. دستگاه هود شیمیایی Fume hood
15. دستگاه دسیکاتور Dessicator
دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا
به طور کلی کلمه کروماتوگرافی در آزمایشگاه ها، به معنی جداسازی ترکیبات میباشد و به شکل خلاصه در کروماتوگرافی جداسازی مخلوط ها بر پایه و اساس توزیع اجزای آنها بین فاز ساکن و متحرک انجام میگیرد.
کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا روشی از کروماتوگرافی است که حساسیت بسیار زیادی را دارد و دقت و صحت این فرآیند بالا میباشد.
دستگاه کروماتوگرافی با کارایی بالا روز به روز در صنعت مواد غذایی به دلیل بهینه بودن و تشخیص قوی، بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. این دستگاه میتواند سطح آفت کش ها در مواد غذایی را اندازه گیری کند و در صورت مغایرت با استاندارد های جهانی و ملی، محصولات را رد کند. همچنین میتوانیم از این دستگاه در محصولات دارای ترکیبات قندی و شکر استفاده کنیم و ترکیبات لاکتوز را از مواد غذایی جدا کرده و آنها را بدون قند بررسی و تجزیه و تحلیل کنیم.
دستگاه کجلدال Kjeldahl
پروتئین ها نقش قابل توجهی در غذا ها دارند و نمی‌توان آنها را هیچ جزء دیگری در مواد غذایی جایگزین کرد، بنابراین تشخیص میزان پروتئین خام در مواد غذایی یک شاخص مهم در کنترل کیفیت در صنایع غذایی میباشد.
کجلدال که یک آزمایش استاندارد برای اندازه گیری میزان پروتئین خام در غذا میباشد، یک آزمایش صنعتی است. دستگاه کجلدال، نیتروژن کل ماده غذایی را اندازه گیری میکند و سپس میزان پروتئین خام را با اعمال یک ضریب در مقدار نیتروژن به دست آمده تخمین می‌زند.
برای آشنایی بیشتر با کجلدال و فرآیند آن میتوانید مطلب “دستگاه کجلدال چیست؟” را بخوانید.
دستگاه اسپری درایر
دستگاه‌های خشک کن، مواد غذایی را از حالت خمیری یا مایع به جامد تبدیل می‌کنند و اکثرا ماده جامد به دست آمده با افزودن روغن و مایعاتی مثل آب یا شیر به حالت مایع باز میگردد.
این دستگاه کاربرد های بسیار زیادی در صنایع غذایی دارد به عنوان مثال از پودر های خشک سبزیجات معطر یا میوه ها گرفته تا پودر کیک ها و بستنی ها که دارای ماده ای مایع و رطوبت می‌باشند از طریق اسپری درایر ها به شکل پودر خشک جامد درآمده که در نگه داری ماده غذایی بسیار کارایی دارد.
دستگاه استخراج کربن دی اکسید فوق بحرانی
به طور کلی این دستگاه یک فناوری ارزشمند و مهم را وارد صنایع غذایی کرده است و برای نگه داری میوه ها سبزیجات بسیار سودمند است و از طریق فرآنید هایی، میکروارگانیسم ها و آنزیم های میوه و سبزیجات را غیرفعال میکند. این دستگاه در واقع اجزای با ارزش محلول از مواد خام را با حل اولیه آنها در یک حلال مایع بازیابی میکند و اینگونه میتوان اجرا را بعدا از مایع جدا کرد.
دستگاه هموژنایزر
هموژنایزر یا همگن ساز، فرآیندی میباشد که برای افزایش کنترل کیفیت محصولات غذایی در صنعت مورد استفاده قرار میگیرد. خمیر و محصولات رسوبی تحت این فرآنید قرار گرفته تا از جداسازی ذرات جامد، یکنواختی و توزیع همگن در مایع اطمینان حاصل شود. در این روش به طور کلی با استفاده از فشار، اندازه ذرات مواد غذایی کاهش پیدا کرده تا به محصولی همگن تر برسیم.
دستگاه سوکسله
دستگاه سوکسله از دیگر دستگاه های مهم و کاربردی در صنعت مواد غذایی می باشد و تکنیکی سنتی برای استخراج لیپید هاست به این شکل که ماده غذایی خشک و به ذرات کوچک تبدیل شده و سپس با عبور از محفظه ای متخلخل جداسازی صورت میگیرد. این دستگاه در استخراج چربی ها از گوشت بسیار کاربرد دارد و از مزایای آن این است که امکان چندین بار استخراج کردن وجود دارد.
درباره “دستگاه سوسکله و فرآیند سوکسله” بیشتر بخوانید.
دستگاه اسپکتروفوتومتر یا طیف سنج نوری
در بسیاری از انواع مواد غذایی و نوشیدنی ها، رنگ های خوراکی استفاده میشود؛ با استفاده از اسپکتروفوتومتر ها میتوان انواع رنگ های استفاده شده را که مورد تائید و استاندارد هستند استخراج کرد و این گونه میتوان در اندازه گیری رنگ ها و میزان پررنگی و کمرنگی هر نوشیدنی یا ماده غذایی به شکل بسیار دقیقی عمل کرد.
آون خشک کننده
آون خشک کن، وسیله ایست که با استفاده از توربین و گرما، مایعات و حلال ها را از مواد غذایی خارج میکند. این آون از پرکاربردترین تجهیزات صنعتی میباشد که هزینه ها را نیز کاهش داده و تا 180 درجه گرم میشود و حتی برای موادغذایی ظریف تر نیز کاربرد دارد.
دستگاه انکوباتر شیکردار
معمولاً در زمینه‌های بیوتکنولوژی، میکروبیولوژی و زیست‌شناسی مولکولی مواد غذایی برای تسهیل رشد و پرورش سلول‌ها، میکروارگانیسم‌ها و آنزیم‌ها از انکوباتر شیکر دار استفاده میکنیم.
دستگاه شیکر الک
این دستگاه نیز برای جداسازی اجزای ماده غذایی به کار می‌رود و الک های ارتعاشی همچنین برای جلوگیری از آلودگی مواد در برابر اجسام خارجی به کار میروند که روش کار این دستگاه ها بر اساس تفاوت اندازه ذرات مختلف است.
دستگاه هات پلیت
همانطور که از اسم دستگاه مشخص است، هات پلیت ها برای گرم کردن و تهیه غذا ها به کار میروند زمانی که چیزی به شکل اجاق گاز استفاده نمیکنیم، همچنین برای گرم نگه داشتن برخی مواد غذایی در صنعت کاربرد دارد.
دستگاه پی هاش متر
این دستگاه در اندازه گیری اسیدی یا قلیایی بودن مواد غذایی کاربرد دارد. روند کار دستگاه به این شکل است که میزان فعالیت یون هیدروژن یا همان به اصطلاح پتانسیل هیدروژن را اندازه میگیرد و مشخص میشود که ماده غذایی در بین اعداد صفر تا 14 در چه رده ای از PH قرار میگیرد که بر این اساس میتواند مزه غذا گَس، ترش یا اسیدی باشد.
دستگاه آلتراسونیک هموژنایزر
سونوگرافی مواد غذایی عملا یکی از پرکاربرد ترین آزمایش ها و تست ها در صنعت مواد غذایی میباشد. علت استفاده از این آلتراسونیک های با فرکانس پایین این است که به محصولات تخریب بسیار کمی وارد میشود و قطعا در صنایع غذایی این مسئله بسیار قابل توجه است.
این دستگاه برای بهبود انتقال حرارت در هنگام پخت، یخ زدن، خشک شدن و همچنین از بین بردن کف در محصولات به کار می‌رود و تجهیزی برای کنترل کیفیت مواد غذایی میباشد.
دستگاه هود شیمیایی
در آزمایش هایی که روی غذا ها انجام میشود، فعل وانفعالات شیمیایی زیادی رخ می‌دهد که میتواند باعث تولید گاز های مضر و سمی و خطرناک شوند. دستگاه هود شیمیایی کمک میکند از استنشاق این نوع گاز های توسط آزمایش دهنده جلوگیری شود و همچنین از محیط آزمایش و محیط زیست به طور کلی محافظت به عمل می‌آید.
برای توضیحات بیشتر در مورد انواع هود های آزمایشگاهی، کلیک کنید.
دستگاه دسیکاتور
دسیکاتور ها عموما برای محافظت از نمونه ها در آزمایشگاه کاربرد دارند و در صنعت مواد غذایی، از دسیکاتور ها به عنوان ایجاد کننده محیطی کم رطوبت برای محافظت نمونه و محصولات در برابر رطوبت استفاده می‌شوند.
به طور کلی، انواع دستگاه ها و وسایل آزمایشگاهی برای حفظ شرایط استاندارد و کنترل کیفیت محصولات و نمونه ها در صنایع مواد غذایی مختلف استفاده می‌شوند مانند تجهیزات آزمایشگاهی لبنیات. تعداد این دستگاه ها بسیار زیاد بوده و هر کدام از خصوصیات و ویژگی های متنوعی برخوردارند که در این مطلب به پانزده تجهیز آزمایشگاهی صنایع مواد غذایی، ازجمله مهمترین و پرکاربردترین آنها پرداختیم.
همچنین میتوانید برای تهیه دستگاه های مهمی مانند هود، سوکسله، کجلدال و … به ما پیام دهید؛ صنایع آزمایشگاهی بخشی با ارائه باکیفیت ترین محصولات آزمایشگاهی ساخت ایران با قیمت های بسیار مناسب، از برترین تولید کننده های دستگاه های آزمایشگاهی در کشور با گواهینامه های استاندارد میباشد.
این 15 تا در واقع مهم ترین تجهیزات آزمایشگاهی صنایع غذایی محسوب میشن یا کلا رندوم 15 تا تجهیز رو گذاشتید؟
سلام وقت بخیر، بله در این مطلب 15 تا از پرکاربرد ترین تجهیزات آزمایشگاهی صنایع غذایی رو لیست کرده ایم مانند کجلدال، سوکسله ….. اگر سوال دیگری دارید، در خدمتیم.
خیلی خوبه که تونستم بلاخره مقاله ای رو بخونم که 15 دستگاه مهم آزمایشگاه مخصوصا دستگاه کجلدال و دستگاه سوکسله رو اینقدر
مختصر و مفید و واضح توضیح داده باشه. خیلی ممنون از این مقاله پر محتواتون.
تمام این تجهیزات آزمایشگاهی صنایع غذایی تولید شده صنایع بخشیه؟ یعنی بخشی لب تماما این دستگاه ها رو داخل ایران م سازه یا اینکه وارداتی هم هست؟
سلام وقتتون بخیر باشه، صنایع آزمایشگاهی بخشی از اولین تولید کننده های دستگاه کجلدال به ویژه کجلدال اتوماتیک، سوکسله و هود‌های آزمایشگاهی بر اساس استاندارد های اروپا هستش. نمونه های وارداتی این تجهیزات هستند که حتی اکثرا غیر از قیمت بالا، کیفیت بالای سیستم های تولید شده بخشی را ندارند.
یه آزمایشگاه باید تمام این 15 تا تجهیز آزمایشگاهی رو حتما داشته باشه؟ یا بیشتر و یا اینکه کمتر؟ دستگاه های دیگه ای هم باید تهیه کرد یا با این 15 تا
دستگاه میشه آزمایشگاه صنایع غذایی رو راه اندازی کرد؟
سلام وقت بخیر، خیلی بستگی داره به اینکه چطور مواد غذایی را و برای چه هدفی مورد تست و آزمایش قرار می‌دهید، البته که دستگاهی مثل اسپکتروفوتومتر جزو مهم ترین تجهیزات آزمایشگاهی صنایع غذایی محسوب میشه و به خصوص برای جلوگیری از ایجاد بیماری و آلودگی های خطرناک، بدون هود لامینار بسیار محل آزمایشگاه ناایمن میشود. اما برای تست پروتئین و همچنین جداسازی چربی و اندازه گیری آنها به کجلدال و سوکسله هم نیاز دارید.
میشه بهم بگین بین ای 15 دستگاه مهم ترینشون کدومه؟
از این 15 تا تجهیزات آزمایشگاهی برای اندازه گیری n2 هم استفاده میشه؟
سلام وقت بخیر، بله دستگاه کجلدال برای اندازه گیری نیتروژن مواد غذایی کاربرد دارد که میتونید در سایت کجلدال های بخشی رو از قسمت تقطیر کجلدال در منو مشاهده کنید.